In vijf stappen naar een rookvrijbeleid zonder peukenzwerfafval

In oktober publiceerde GRAM een artikel, waarin de impact van rookvrijbeleid op de verplaatsing van peukenzwerfafval onder de aandacht gebracht werd. De algemene conclusie was dat het probleem door de meeste partijen wordt (h)erkend maar dat een eenduidige aanpak nog niet voorhanden was. Maar daar lijkt verandering in te komen.

Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG)

Nu lijkt de VNG namelijk stappen te ondernemen. In de eerste plaats erkennen zij de probleemstelling op een vernieuwde themapagina over roken. In de tweede plaats organiseert de VNG sinds vorig jaar werkgroepoverleggen over dit onderwerp, veelal bijgewoond door het bedrijfsleven en verschillende stichtingen. Inmiddels hebben twee overleggen plaatsgevonden, waarbij over het onderwerp wordt gebrainstormd. Maar is dit genoeg?

Preventieakkoord

De grootste kans in de aanpak van het probleem lijkt de komende jaren te liggen binnen het zogeheten Preventieakkoord. Dit akkoord stelt gemeenten in staat om aanspraak te maken op uitvoeringsbudget in de preventie rondom het thema roken (maar ook alcohol en overwicht). De deadline voor gemeenten voor uitvoeringsbudget 2021 is helaas verlopen, maar voor uitvoeringsbudget in 2022 is de deadline 8 november 2021.. Primair doel is hier het ontmoedigen van roken in de vorm van bijv. voorlichtingscampagnes, maar secundair is het toegestaan om ook het peukenzwerfafval hierbij aan te pakken (bron: VNG).

Aanpak peukenzwerfafval

Maar hoe doe je dat? Peukenzwerfafval verminderen binnen de kaders van het Preventieakkoord.

• STAP 1: Zoek binnen de gemeente naar de betreffende beleidsmedewerker, die werkt aan de invulling van het Preventieakkoord. Veelal is dit een Beleidsmedewerker Gezondheid.
• STAP 2: Verifieer in hoeverre het thema Roken onderdeel uitmaakt van de bestaande planvorming. Zo niet, prioriteer de noodzaak vanuit de impact van zwerfafval op leefomgeving en milieu en de nut en noodzaak van een voorlichtingscampagne.
• STAP 3: Sluit binnen de geplande gemeentelijke voorlichtingscampagne vanuit het Preventieakkoord aan, om lokale organisaties (verenigingen/scholen ed.) te stimuleren om de omgeving en het eigen terrein schoon te houden met eigen leden of vrijwilligers. Voor het inrichten van rookvrije zones kunnen vanuit het uitvoeringsbudget tegels, borden en belijning geplaatst worden en/of zakasbakjes uitgedeeld worden.
• STAP 4: Voer idealiter voor aanvang van de start van de campagne en plaatsing van de materialen, met leden en/of vrijwilligers een nulmeting uit op de locatie om peukenzwerfafval inzichtelijk te maken. Schaf eventueel opschoonmaterialen aan vanuit het uitvoeringsbudget, als hiervoor geen ruimte is binnen de zwerfafvalvergoeding. Pas voor de nulmeting bij voorkeur een Litterati-methode toe, waarbij gevonden peukenafval niet alleen wordt opgeruimd, maar ook gefotografeerd en vindplaatsen geregistreerd. Op deze manier betrek je de doelgroep op vrijwillige basis bij het inzien van de impact op leefomgeving en milieu.
• STAP 5: Voer na enige tijd een 1-meting uit, samen met de doelgroep/instantie, en evalueer de bevindingen. Is er een toename of afname van peukenzwerfafval? Probeer in gesprek de vervuiler te achterhalen en te zoeken naar een oplossing.

Aan de slag of nog een vraag? We denken graag met je mee over de exacte invulling van dit plan binnen de zwerfafvalaanpak en/of het preventieakkoord voor jouw gemeente. In Zevenaar, Katwijk, Midden-Delfland en Maassluis zijn we met een vergelijkbare aanpak al even aan de slag.